HEM TARİHİ, HEM İNSANİ
MUSTAFA KÖKER / LONDRA
İrlanda Cumhurbaşkanı Mary McAleese’nin hafta başında gerçekleşen Türkiye ziyareti vesilesiyle iki ülke arasında yaşanan tarihi bir yardımlaşma olayı bir defa daha hatırlandı…
Mary McAleese Çankaya’da, Türkiye Cunhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile birlikte düzenlediği basın toplantısında, “Avrupa'nın iki ucunda bulunan ülkeler olarak coğrafi anlamda aramızda mesafeler olabilir ama buna rağmen aramızda kökleri geçmişe dayanan ve güçlü bir bağ da var” diyerek iki ülkenin hiç de yeni olmayan tarihi bağlarına vurgu yaptı.
İrlanda Cumhurbaşkanının sözünü ettiği “tarihi bağlar”ın izleri, sahil kenti Drogheda’nın futbol takımının ambleminde ve belediye sarayına asılan “şükran plaketi” ile günümüze kadar uzanıyor.
Mary McAleese’nin hatırlattığı güçlü bağ, Osmanlı Sultanı 1. Abdülmecid’in kıtlık ve açlık sorunuyla karşılaşan İrlanda’ya yaptığı yardımla ilgili.
1995 yılında Türkiye’nin Dublin Büyükelçisi Taner Baytok’un girişimleri sonucu İrlanda’nın tarihi kentlerinden Drogheda’da, zamanın belediye sarayına – ki bugün otel olarak hizmet veriyor - “Osmanlıya teşekkür plaketi” asılmıştı.
Önce hafızalarınızı tazelemek için olayı anlatayım. Osmanlı Sultanı 1. Abdülmecid’in 1840’lı yıllarda İrlanda’da da yaşanan kıtlık ve açlık döneminde yaptığı yardım için, Drogheda Belediyesi tarafından hazırlanan plaket 1995 yılı Nisan ayının son günlerinde törenle eski belediye sarayına asılmıştı.
Drogheda, bir önceki yıl kuruluşunun 800. yılını kutlamıştı. 1847’de yaşanan ve
2 milyonun üzerinde İrlandalı’nın ölümüne yol açan kıtlık ve açlık sırasında Osmanlı İmparatorluğu’nun yaptığı yardım, Topkapı arşivlerinde yeralan belgelerle ortaya çıkarılmıştı.
Türkiye’nin o zamanki Dublin Büyükelçisi Taner Baytok’un gayretleriyle tozlu arşivlerden ortaya çıkarılan tarihi belgede, Sultan 1. Abdülmecid’in, İrlanda halkına 10 bin sterlin yardım yapma kararı aldığı, ancak İngiltere Kraliçesi Victoria’nın karşı çıkması sebebiyle bu yardımın sadece bin sterlinle sınırlı tutulduğu belirtiliyor.
Tarihi kaynaklara göre, Sultan Abdülmecid’in İstanbul’dan 4 bin kilometre uzaktaki İrlanda halkına istediği miktarda para yardımı yapması engellendiği gibi, gönderdiği 5 gemilik tahıl yardımı da Dublin limanına sokulmamış. Bu nedenle de tahıl yüklü Osmanlı gemileri bir başka liman şehri olan Drogneda’ya boşaltılmış.
İşte bu yardım anısına Drogheda Belediyesi tarafından yaptırılan şükran plaketi, 163 sene önce Türk gemicilerin misafir edildiği ve şu anda Westcourt oteli olarak hizmet veren o zamanki belediye sarayının duvarına asılmıştı.
Gazeteci olarak tanıklık ettiğim bu tarihi günde, Türkiye’nin o zamanki Dublin Büyükelçisi Taner Baytok, Sultan Abdülmecid’in yardımı ile ilgili bilgileri, 1957 yılında yayınlanan The Threshold dergisinde yeralan Thomas P.O’Neill’in makalesinden nakletti. Baytok, Kraliçe Victoria’nın İstanbul’daki İngiliz Büyükelçisi vasıtasıyla, Sultan Abdülmecid bağış miktarını bin sterline indirmiştir. Padişah ile ilgili olarak anlatılan bir başka eski hikaye ise William O’Nill Daunt’un günlüğünün 18 Ocak 1953 tarihli sayfasında kayıtlıdır. Daunt, bunu o zaman Padişah’ın oğlunun doktoru olan McCarthy’den duyduğunu, zamanın İstanbul Büyükelçisinin ise Lord Cowley olduğunu belirtmektedir” makalede Sultanın kıtlık ve açlık fonuna 10 bin sterlin yardım teklifi yapma isteğinin anlatıldığını belirterek, “ diyor.
Sultan Abdülmecid’in gönderdiği gemilerin Dublin limanına sokulmaması üzerine yüklerini gece gizlice Drogheda limanına boşalttıkları aynı kaynaklarca doğrulanıyor. İstanbul Topkapı arşivinde yeralan, İrlanda asilzadelerinin gönderdiği tarihi belge ise, para yardımını teyid eden şu bilgileri içeriyor:
“Aşağıda imzası bulunan biz İrlanda asilzadeleri, beyefendileri ve sakinleri, Majesteleri tarafından acı çeken, kederli İrlanda halkına gösterilen cömert hayırseverliğe ve ilgiye en derin şükran ve minnetlerimizi saygıyla takdim eder ve onlar adına Majesteleri tarafından İrlanda hakının ihtiyaçlarını karşılamak ve acısını dindirmek üzere cömertçe yapılan 1000 poundluk bağış için teşekkürlerimizi sunarız.”
Bu tarihi olayın en önemli yönünü, Osmanlı İmparatorluğu’nun, zamanın tüm siyasi, coğrafik ve teknik güçlüklerine rağmen Türk halkı adına İrlandalı’lara göstermiş olduğu içten dostluk ve dayanışma hisleri içinde bulunması oluşturuyor.
Drogheda şehrinin en hareketli caddesi üzerindeki Westcourt otelinin ön cephesinde “Osmanlıya şükran plaketi” halen duruyor, İrlanda ve Türkiye halkları arasındaki dayanışmanın önemini anlatan mesajın yanısıra Türk bayrağıyla birlikte.
Drogheda şehrinin simgesinin Osmanlı hilali ve yıldızı olduğunu da belirtelim bu arada.
İşte, İrlanda Cumhurbaşkanı Mary McAleese’nin Ankara’da sözünü ettiği, “derin bağlarla”“tarihi olay”ın hikayesi bu aynı zamanda. bağlı
Gerçekten coğrafi olarak da kültürel olarak da birbirinden uzak olan iki ülkeden birinin, diğerine, zor zamanında, hem de hiç bir politik çıkar beklentisi olmadan yardım etmesi, günümüz dünyasında çok rastlanan bir durum değil.
İrlanda Cumhurbaşkanı’nın tarihi bağ dediği aslında “insani bağ”dır.
Bugün hatırlanmamaması ne kadar hazin.
kokermustafa@gmail.comGazeteci, Haber Gazetesi Editörü - Londra