Jenkins’in ilk iki Ergenekon iddianamesini sat?r sat?r okuyup haz?rlad??? 83 sayfal?k raporun ad? bile, Ergenekon soru?turmas?na ‘Bat?l? gözüyle bak???’ özetliyor: “Gerçek ile Fantezi Aras?nda: Türkiye’nin Ergenekon Soru?turmas?.”

JOHNS Hopkins Üniversitesi ?leri Uluslararas? Çal??malar Okulu (SAIS) ile ?sveç Güvenlik ve Kalk?nma Politikalar? Enstitüsü’nün ortak ara?t?rma ve politika merkezi Orta Asya-Kafkaslar ?pek Yolu Çal??malar?’n?n talebi üzerine, ?ngiliz gazeteci Gareth Jenkins bir ‘Ergenekon soru?turmas? raporu’ haz?rlad?. “Gerçek ile Fantezi aras?nda: Türkiye’nin Ergenekon Soru?turmas?” ad? alt?ndaki 83 sayfal?k rapor, son aç?klanan üçüncü iddianame öncesinde haz?rland?. Rapor, “Ümraniye’de küçük bir ev, Komployu güçlendirme, Ergenekon ad?, ?ntikam ve Panik aras?nda: Ak Parti’nin kapatma davas? etkileri, Müslüman ofis boydan sürgündeki hahama: Tuncay Güney’in garip hikayesi, ?lk iddianame, A?? geni?letme, ?kinci ?ddianame, Komplo çok ileride” ba?l?klar?n? içeriyor.

Korku iklimi olu?tu

?lk iki iddianamede yer alan suçlamalar?n, soru?turman?n boyutu kadar h?rsl? oldu?unu belirten Jenkins, davan?n Türk halk?n? ikiye böldü?ünü söylüyor. Telefon dinlemeleriyle korku iklimi yarat?ld???, soru?turmadaki hatalar?n, davan?n büyüklü?ünün gerçek suçlar?n ortaya ç?kmas?n? engelledi?i belirtilen raporda bu sebeple suçlular?n cezaland?r?lma f?rsat?n?n kaçt??? yaz?yor. Jenkins’in raporunda ?unlar var:

Savc?lar ‘dirençli’

“Kanun uygulay?c?lar?, Ak Parti’yle ba?lant?l?larla ilgili iddialar? takip etmekte direnç gösterdi. Eylül 2008’de bir Alman Mahkemesi’nin, Ak Parti’nin önde gelen üyeleriyle ba?lant?lar?, ?slami yard?m vakf? Deniz Feneri’nin 16.9 milyon Euro zimmetine geçirdi?iyle ilgili karar?ndan sonra bile. Türkiye’nin en büyük medya grubu Do?an Grubu’nun gazeteleri, Alman Mahkemesi’nin ula?t?klar?n?n ayr?nt?lar?n? haber yap?nca, Ba?bakan Tayyip Erdo?an parti destekçilerine grubun gazetelerini almamalar? talimat?n? verdi.

Sadece komplo de?il

19 ?ubat 2009’da vergi otoriteleri, grubun kararl?l?kla kar?? ç?kt???, vergi usulsüzlü?ü iddialar?yla aniden Do?an Grup’u 826 milyon (Yakla??k 525 milyon dolar) ceza verdi. 13 Nisan 2009’da Do?an Grubu’nun bir üst düzey yöneticisi Ergenekon’la ba?lant? ?üphesiyle bir gece gözalt?nda tutuldu. 21 Nisan 2009’da Do?an Grubu’nun tüm ?irketlerinin devlet ihalelerine girmesi bir y?ll???na yasakland?. Bu içerik kaç?n?lmaz olarak, Ergenekon Soru?turmas?’n?n sadece soru?turmac?lar?n tutkulu komplo teorileriyle aç?klanamayaca?? ?üphesini güçlendiriyor.

Soru?turmayla ilgili geli?melerin Ak Parti’ye yak?n medyada yer ald???n? belirten Jenkins, Ümraniye’de ele geçirilen el bombalar?n?n Cumhuriyet Gazetesi’ne at?lanlarla seri numaralar?n?n tuttu?unun ileri sürüldü?ünü hat?rlatarak, “Ancak bu yan?lt?c?yd?. MKE yap?m? el bombas? ve fitillerdeki numaralar, tipini ve yakla??k üretim tarihini belirtiyordu. Ancak numaralar ard???k de?ildi. Numaralar ne kan?tlad? ne de çürüttü” diyor.

8.5 sayfal?k cümle

?ngiliz gazeteci, birinci iddianamenin içeri?iyle beraber Türkçesi’nin de çok kötü oldu?unu belirtiyor. Jenkins iddianamenin aceleyle yaz?ld???na örnek olarak da Prof. Dr. Kemal Alemdaro?lu’yla ilgili bir cümlenin 8,5 sayfa sürmesini örnek vererek, “Ana fikri içeren hiçbir ?ey olmayan bir cümle. Ço?unlukla içeriklerinden ay?klanm?? ayr? a?amalarda, 2 ?ubat’tan 4 Mart’a kadar 26 ayr? ki?iyle 32 ayr? telefon konu?mas?ndan al?nt?lar” diyor.

Güney’in Türkçesi o belgeler için yetersiz

?ngiliz gazeteci Gareth Jenkins’in raporunda, Tuncay Güney için de ?u görü?ler yer al?yor:

“Tuncay Güney’in Türkçesi, evinde ele geçirilen belgeleri yazmaya yeterli de?il. Zaten Güney’in evinde ele geçirilen ve daha sonra 1. Ergenekon iddianamesini olu?turan tüm belgeler, güncel veya geçmi?ten çok gelecek senaryolar?n? tan?ml?yor.

?nternette belge çok

Yazarlar? onlar? kati planlar? öncesi tasar? olarak yazm?? olabilir. Buna kar??n internette dola?an say?s?z benzer belge var. Neredeyse hepsi kendi alanlar?nda h?rsl? olduklar? kadar gerçekle?tirilemez, laik, ulusalc?lar?n günlük hayalleri, dilek listeleri.” (Radikal.com.tr)

Gareth Jenkins: Ergenekon soru?turmas? oda??nda bir do?ruluk pay? ta??yor. Geçmi?te, gizli operasyonlar gerçekle?tiren baz? ki?ilerin nihai olarak hükümeti istikrars?zl??a sürüklemek için bir örgüt olu?turduklar?na inan?yorum. Bu örgütün liderleri de 2008 y?l? Ocak ay?nda gözalt?na al?nd?lar. Ancak, soru?turman?n kapsam?, organize bir suç örgütüne yönelik olmaktan giderek hükümet muhaliflerini, özellikle de laiklik konusunda kat? fikirleri olanlar? da içine almaya ba?lad?. Soru?turman?n her dalgas?, as?l odaktan giderek daha da uza?a gidiyor.

BBC: "Geçmi?te baz? gizli operasyonlar yürütmü? kesimlerin kurmu? oldu?u" bir örgütten söz ettiniz. ?ddianamenin oda??n? bu gizli operasyonlar veya kuruldu?u söylenen örgüt arac?l???yla i?lenen birçok olas? suç olu?turmuyor. Bu ki?iler as?l olarak hükümete darbe giri?iminden dolay? yarg?lan?yorlar. Bunu nas?l yorumluyorsunuz?

‘Ergenekon’un liderleri var kadrolar? yok’

BBC: Söz konusu grubun oda??nda geçmi?te gizli operasyonlara kat?ld??? iddia edilen ki?ilerin yan? s?ra, siyasi parti liderleri, akademisyenlerin hatta yarg? mensuplar?n?n da ad? geçiyor. Sizce tüm bu ki?ileri bir araya getirebilecek bir ortak payda olabilir mi?

Gareth Jenkins: Ben bunu imkâns?z görüyorum. Derin devletin Türkiye'de bir dönem var oldu?unu biliyoruz. Hatta geçmi?teki gücüne sahip olmasa da hâlâ kendisini devam ettiriyor. Ancak, derin devlet denen ?ey her zaman örgütler aras? bir a? biçiminde var olmu?tur, yoksa tek bir liderin yönetti?i tek bir örgütlenme de?ildir.

Bu örgütler de mant??? gere?i çok küçük gruplardan olu?ur ve yapt?klar? i?ler de büyük bir gizlilik içinde gerçekle?ir. Ergenekon iddianamesinde ad? geçen isimlere bakt???n?zda ise, tan?nan, bilinen, üst düzey isimlere rastl?yorsunuz ki bu ki?ilerin bu tip gizli örgütlenmeler içinde yer almalar? ya da liderli?ini yürütmelerini ben pek olas? görmüyorum. Dolay?s?yla, iddia edildi?ine göre ortada pek çok lider var ama sözü edilen bombalamalar?, suikastlar? yapacak kadrolar yok.

Derin devlet’ kavram? bir ?ey aç?kl?yor mu, konuyu daha anla??lmaz m? k?l?yor?

BBC: "Derin devlet" kavram? özellikle Türkiye'de kullan?l?yor ve kimi zaman devletin gerisinde, devleti yöneten, hesap vermeyen as?l iktidar gibi anlamlar da kazan?yor. ?imdiyse bu “derin iktidar?n” tasfiye edilmekte oldu?u söyleniyor. Siz de yabanc? bir gözlemci olarak bu kavram? kullan?yorsunuz. Bir olguyu aç?klamak için kullan?lan bu kavram?n, konuyu daha anla??lmaz k?ld??? yolundaki ele?tirileri nas?l de?erlendiriyorsunuz?

Gareth Jenkins: Bence bu kavram kullan?lmaya de?er, çünkü dünyan?n her ülkesinde bulunan bir ?ey de?il. Tabii ki, kökeni NATO'nun Sovyet tehdidi alt?nda gördü?ü ülkelerde kurdu?u Gladyo türü örgütlere gidiyor ve kendi kendilerine örgütlenmeye gidecek çekirdek gruplar olu?turmaya dayan?yor. Kendi örgütlerini kurma mant???yla e?itilen bu gruplar, Türkiye'de 1990'lar boyunca PKK'yla sava?mak için örgütler olu?turdular. Ancak bu örgütler aras?nda sa?lam bir koordinasyon ve komuta yoktu.

Tüm bu gruplar geni? bir cezas?zl?ktan, yarg? muafiyetinden yararland?lar. Bu tip bir örgütlenme, Türk ordusunun merkezinde bulunan birinin veya birilerinin yönetti?i bir örgütlenme anlay???ndan çok farkl? bir ?ey. Dolay?s?yla “derin devlet” kavram? anlaml? bana göre. 1990'lardan sonra olan da bu gruplar?n, serbest çal???r bir hale gelip suç örgütlerine dönü?mesidir.

‘Demokratik olmayan iki gücün yarg? üzerinden kavgas?’

BBC: Siz Ergenekon soru?turmas? sürecinin, demokratik olmayan iki gücün iktidar mücadelelerini yarg? üzerinden vermesi olarak görüyorsunuz. Bu güçlerden kimleri kastediyorsunuz?

Gareth Jenkins: Türkiye’de maalesef, yarg? sisteminin her zaman ideolojik amaçlarla kullan?ld???n? görüyoruz. Ba?bakan Menderes’in 1960’larda idam edilmesinden, daha sonralar? komünistler ve Kürt milliyetçileri üzerinde bu ?ekilde kullan?lm??t?r. Geçti?imiz 18 ay içinde ise yarg? içerisindeki Kemalist baz? kadrolar?n, AKP’ye kapatma davas? açt?klar?n? gördük. Ergenekon davas?nda ise, AKP’ye yak?n kadrolar?n güçlerini, Kemalistlere kar?? yürüttükleri ideolojik sava?ta kulland?klar?n? gözledik.

‘Hükümet kar??t? olmak ve darbeci olmak farkl? ?eylerdir’

BBC: Soru?turmada ad? geçen herkesi bir araya getiren en önemli ortak paydan?n hükümet kar??tl??? oldu?unu söyleyen pek çok yorumcu var. Ancak, gözalt?na al?nan ki?ilerin ço?u Adalet ve Kalk?nma Partisi daha kurulmadan çok önceden siyasetin içinde bulunan ya da kamu görevleri alm?? ki?iler. Siz de soru?turmada bahsedilen örgütlenmenin kökenin on y?llar öncesine gitti?inden söz ediyorsunuz.

Gareth Jenkins: Soru?turma çerçevesinde tutuklanan ki?ilerin AK Parti’nin iktidardan gitmesini isteyeceklerine ?üphe yok. Ancak, bence bu ki?iler AK Parti’den kurtulsalar bile yerine ba?ka birilerinin koyulmas? gerekti?ini bilecek kadar gerçekçi ki?iler. ?imdiyse hükümeti devirmeye çal??an bir terör örgütüne üye olmak ve eylemler yoluyla ülkeyi istikrars?zla?t?r?p darbe yapmaya çal??makla suçlan?yorlar. ?ktidardaki bir siyasi partiye kar?? olmakla darbe yapmak için böylesine terörizme ba?vurmak çok farkl? ?eylerdir.

BBC: Siz ayr?ca, tutuklananlar aras?nda suç i?lemi? olanlar?n yan?nda, hükümet kar??t? olan ancak suça kar??mam?? ki?iler oldu?unu da savunuyorsunuz.

Gareth Jenkins: Soru?turma, 2007 yaz?nda ?stanbul Ümraniye'de bir gecekonduda bombalar bulunmas? üzerinden ba?lat?ld?. Buradan yola ç?karak, sa? görü?lü bir grubun, hükümeti devirmek için sald?r?lara haz?rland??? sonucuna var?ld?. Bu ki?ilere yöneltilen suçlama çerçevesinde yarg?lanmalar? çok do?ruydu.

Ancak, sonras?nda, AK Parti'ye sempati besleyenlerin, hükümet kar??tlar?na da yöneldiklerini görüyoruz. Gözalt?na al?nan ki?iler aras?nda a??r?l?k yanl?s?, ?rkç? görü?lere, anti-semitik bir bak?? aç?s?na sahip insanlar da var ve ben bunlar?n görü?lerine kat?lm?yorum. Ama birilerinin terörist bir örgütte aktif olarak yer almas? ile be?enilmeyen görü?lere sahip olmas? aras?nda bir fark vard?r.

MUSTAFA BALBAY'IN JENK?NS DE?ERLEND?RMES?

Mustafa Balbay, Jenkins'in yapt??? çal??may? tutuklu oldu?u dönemde yazd??? ve Cumhuriyet gazetesinde yay?nlanan ?u sat?rlarla de?erlendirmi?...

Raporda Türkiye'nin yak?n tarihine baz? göndermeler yap?ld?ktan sonra ?u noktalar?n alt? çiziliyor:

- Soru?turma Türkiye'yi ikiye böldü.

- ?nsanlarda ciddi bir korku iklimi olu?tu. Pek çok ki?i, "Sabaha kar?? beni de al?rlar m?!" endi?esi içinde.

- Her iki iddianamede de birbiriyle ve konuyla ilgisi olmayan pek çok doküman yer al?yor.

- Böyle bir örgütün varl??? konusunda herhangi bir kan?t yok.

- Soru?turmaya ili?kin belgelerin, telefon kay?tlar?n?n sadece belli medya gruplar?nda yer almas?, ku?kular? artt?r?yor.

- Bir k?s?m san?klar?n illegal aktivite içinde oldu?una ili?kin kan?tlar var. Ancak bu soru?turma kapsam?nda suçlananlar?n ço?unun AKP'ye muhalif olma ötesinde suçu varm?? gibi görünmüyor.

- ?ddianamede pek çok dedikoduya, spekülasyona da yer verilmi?. Ancak iddianamenin tamamen fabrikasyon oldu?u da söylenemez.

- Türkiye'de ço?ulcu bir demokrasiye do?ru de?il, otoriter tek parti devletine gidildi?i yönünde ku?kular var.

17-18 A?ustos'ta gazetelerde yay?mlanan haberlerden derledi?imiz bu saptamalar, elbette her türlü de?erlendirmeye aç?k. Kat?lan olur, kat?lmayan olur. Ancak böyle bir kan? olu?turabilmek için öncelikle iddianameleri okumu? olmak gerekiyor. Jenkins ilk iki iddianameyi okumu? ve ortaya 83 sayfal?k bir rapor ç?karm??.  (27 A?ustos 2009 / Cumhuriyet)